RONY HEIRMAN

In 2013 overleed mijn vader, Rony Heirman.

Naar aanleiding hiervan heb ik enkele van zijn memorabelste foto's op mijn website geplaatst (u kan ze hier bekijken)

Het merendeel van deze foto's komt uit zijn laatste tentoonstelling "Ontmoetingen" in de Sint-Pietersabdij in Gent (2010)

De prachtige tekst die Patrick Lateur n.a.v. deze retrospectieve over mijn vader schreef kan u hieronder (her)lezen.

In 2009 had radiomaker, Pat Donnez, een gesprek met mijn vader voor "Titaantjes". U kan het interview hier nog eens beluisteren.

Kroniekschrijver met portretten

Patrick Lateur

Rony Heirman is in de wereld van de kunstfotografie een heel eigenzinnige figuur. Het woord kúnstfotograaf, in de gangbare betekenis van het woord, hoort hij niet graag. Maar meer dan wie ook is hij een kunstfotográáf, een man die met zijn derde oog kunst vastlegt in de figuren van de makers daarvan. Vrijwel vanaf het begin van zijn carrière beweegt hij zich met opvallend gemak in politieke en culturele kringen die hem inspireerden tot schitterende fotografische impressies. Maar vooral het artistieke milieu werd zijn wereld. Hij maakte er veel vrienden, in het bijzonder onder de beeldende kunstenaars, en leerde hun persoon en hun werk kennen.

Hij deed dat niet via verkennende gesprekken in functie van een of andere fotosessie - de klassieke benadering van de meeste fotografen -, maar vanuit zijn natuurlijke drang tot contact, waarbij zijn uitbundigheid, zijn Bourgondische stijl, zijn woordenstroom en zijn aanstekelijke lach een directe toegang tot artiesten mogelijk maakten. Niemand kan Heirman weerstaan of hij moet wel stoïcijn zijn, en dan nog een met een heel slecht karakter. Want Heirman palmt in, praat, maakt zich kwaad, schatert, verovert. In tegenstelling tot de studieronden en gesprekken van fotografen die rust beogen maar niet zelden een onderhuidse spanning teweegbrengen, weet Heirman in de omgang met zijn te fotograferen figuren het naturel te behouden. En dat kunnen die figuren alleen maar door het naturel, de echtheid van de fotograaf zelf. Zij poseren in veel gevallen, ja, maar ik noem het liever pauzeren: even stilstaan tussen twee bewegingen van leven door, zodat in het beeld nog iets meetrilt van wat zo-even nog aan de orde was, namelijk het leven zelf, dat na die pauze ook onmiddellijk verder gaat. De druk op de knop, de klik tijdens die korte stilstand is ook het enige moment waarvan we met zekerheid kunnen zeggen dat de vulkaan Heirman even stil wordt, waarop hij in volle concentratie zijn object vastlegt.

Geen kúnstfotograaf dus, wel een kunstfotográáf. Maar Rony Heirman noemt zichzelf het liefst een chroniqueur. Dat woord heeft alles te maken met de χρόνος, de tijd. De fotograaf laat de tijd even stilstaan. In de eerste plaats de tijd van de gefotografeerde kunstenaar, politicus of publieke figuur die in een momentopname wordt vastgelegd. De man of de vrouw wordt in zijn of haar bezigheid even herleid tot een anekdote.

Heirman heeft nooit de pretentie hét beeld van een geportretteerde te kunnen vatten. “Fotografie is een grote leugen”, zo stelt hij. En dat heeft niet alleen te maken met het feit dat men nooit op een foto staat zoals men in werkelijkheid is, maar wellicht en vooral ook met de werkelijkheid zelf in haar onvatbaarheid. Een foto kan alleen maar een fractie zijn van die werkelijkheid zoals zij zich voordoet aan de fotograaf.

Een foto reduceert iemand tot een anekdote. Zo’n formulering klinkt negatief, maar ik wil het woord anekdote begrijpen in zijn oorspronkelijke betekenis. Het Griekse ἀνέκδοτος, waar het op teruggaat, betekent letterlijk ‘onuitgegeven’. En dan krijgt een foto een heel andere dimensie. Een anekdote is dus niet iets waar we weinig belang aan moeten hechten, maar werpt precies door zijn heel eigen accent een ander en nieuw licht op de werkelijkheid en verdient daarom onze volle aandacht. Het is iets onuitgegevens, iets wat we voordien niet kenden. Een fotograaf leert ons de dingen nieuw zien. Heirman leert ons de figuren die hij in een anekdote vastlegde met andere ogen te bekijken.

Zo vertellen de klassieke kop van Hugo Claus of de eveneens in profiel genomen Roland Jooris iets over het vitalisme van de ene schrijver en de verinwendiging van de andere. En Heirman intensifieert die anekdote met het geëigende materiaal, want fotograferen betekent etymologisch ‘schrijven of schetsen met licht’. Sterke voorbeelden daarvan zijn ook de portretten van Vic Gentils en Luc Tuymans, waar Heirman met een uitgesproken clair-obscur werkt. Fotografie wordt geënsceneerde fotografie die de werkelijkheid herschept door royaal gebruik te maken van datgene wat alles tot leven brengt, namelijk het licht, en dat gebeurt door een spel met zware tegentonen van zwart.

Meer nog dan een weergave in profiel of in kwartslag laat Heirman de kunstenaars rechtstreeks in zijn derde oog kijken. Die directe blik brengt de realiteit van de geportretteerde dichterbij, ten voeten uit, de buste of enkel het gelaat, hetzij binnen de context van een atelier, werkkamer of landschap, hetzij met de figuur geïsoleerd binnen de randen van de afdruk zelf. De compositie blijft overigens steeds ongedwongen. Geënsceneerde fotografie heeft bij Rony Heirman nooit een negatieve connotatie. In het spelen met lichtaccenten en tonaliteiten, in de haast intuïtief aangevoelde compositie blijft bij hem alle aandacht gevestigd op de mens. Heirmans fotografische creativiteit is antropocentrisch. Een duidelijke keuze van de man Rony Heirman, die met al zijn vezels wortelt in een wereld die hem boeit en bezighoudt en waarin hij in de eerste plaats de mens wil ontmoeten en weergeven. Die mens wil hij vatten in zijn betere momenten, niet op ogenblikken van verdriet, wanhoop of ontreddering. Zijn fotografie staat haaks op datgene waar we vandaag al te veel mee worden geconfronteerd. Heirman pleit voor levenslust en creativiteit. Niet dat hij een boodschap wil brengen, maar Heirman toont ons eenvoudigweg een artistieke werkelijkheid die bestaat en die ons een antidotum biedt voor alles wat beter niet had bestaan. Met zijn foto’s doet hij de werkelijkheid oplichten.

De chroniqueur Heirman laat niet alleen de tijd van de gefotografeerde even stilstaan. Hij legt ook onze tijd vast. Als kroniekschrijver met portretten legde hij een hele periode vast. Een kroniek is een verhaal van gedenkwaardige gebeurtenissen zonder onderlinge samenhang. De kroniek van Rony Heirman is een verhaal van merkwaardige persoonlijkheden uit de artistieke, politiek-maatschappelijke en culturele wereld. Die figuren staan veelal los van elkaar. En dat maakt de verzameling in dit boek nog vanuit een ander standpunt intrigerend, zeker voor wat de geportretteerde kunstenaars betreft. Het artistieke bedrijf is in wezen een eenzaam gebeuren. De schilder, de schrijver, de beeldhouwer, de componist werkt en creëert in de beslotenheid van atelier of schrijfkamer. De scheppende kunstenaar leidt veeleer een monadisch dan een nomadisch bestaan. Maar de fotografische kroniek brengt hen hier samen. Op het einde van de negentiende eeuw bestond in Frankrijk een Galerie contemporaine, littéraire et artistique, een regelmatig verschijnende reeks fotoportretten van grote kunstenaars. Een imaginair museum dat kunstliefhebbers in huis konden halen. Rony Heirman heeft met deze galerij van artiesten uit de laatste decennia iets gelijkaardigs gedaan. Beeldende kunstenaars met een uiteenlopende stijl, schrijvers met een verschillende visie op literatuur, componisten of musici van diverse genres staan hier zij aan zij, jong en oud, levend of overleden: het is een confrontatie van artistiek gedreven individuen (er zijn ook een paar groepen), die elkaar op deze fotografische Parnassos ontmoeten.

Rony Heirman stelde zelf dit fotoboek samen, dat zowat een halve eeuw overspant en quasi zonder tijdsaanwijzingen mensen letterlijk vereeuwigt. Eigenlijk schreef de kunstfotograaf en chroniqueur met deze reeks portretten uit het artistieke en culturele, politieke en maatschappelijke veld een dagboek waarin hij zijn ontmoetingen heeft vastgelegd.

Patrick Lateur

www.patricklateur.be